Omgeving profiteert van collectieve wind- en zonneparken

De opbrengsten van de wind- en zonneprojecten van energiecoöperaties komen beschikbaar als rendement voor hun leden, voor investeringen in nieuwe projecten en voor de omgeving. De coöperaties storten een deel van de opbrengst in fondsen voor lokale doelen. Een voorbeeld is het zonneparkfonds van de gemeente Schagen. Ook gemeente Haarlemmermeer kiest voor een omgevingsfonds die wordt gevoed met de opbrengst uit zonneparken. Dergelijke omgevingsfondsen ontvangen hierdoor 0,5 tot 1 miljoen euro per jaar. De stijging van de energieprijzen zorgde afgelopen jaar bij sommige projecten voor meer inkomsten uit de verkoop van hun energie.

De kracht van lokaal
Gijs Termeer, directeur bij Klimaatstichting HIER: “We zien wat lokale energiecoöperaties voor de omgeving kunnen betekenen. Zo gaat het grote duurzaamheidsfonds (€600.000) van BetuweWind naar onderwijspakketten en projecten voor lokale warmtetransitie en energiearmoede. En windpark Nijmegen-Betuwe keerde in totaal €47.000 uit aan maatschappelijk doeleinden zoals een AED, fietsenrekken, een ecologische moestuin en een speeltuin. Hierin zie je ook de kracht van lokaal: de baten worden met de omgeving gedeeld.”

Groei projecten – met name zon
Nederland telt op dit moment in totaal 705 energiecoöperaties. De groei stabiliseert. Er is een verzadigingspunt bereikt nu in bijna 86% van de gemeenten een energiecoöperatie actief is. In totaal zijn er ongeveer 120.000 leden. Dat is een toename van 8 procent ten opzichte van 2021. De projecten wekken stroom op voor ongeveer 420.000 huishoudens. Met name zonprojecten laten een groei zien, na een korte dip in 2021. In totaal zijn er 1.093 collectieve zonprojecten en daarnaast staan er maar liefst 312 projecten in de planning voor de komende twee jaren, goed voor 243 MWp.

Oplossingen op lokaal niveau
De turbulentie op de energiemarkt brengt een aantal zaken in beweging. Zo willen coöperaties lokaal vraag en aanbod bij elkaar brengen én meer zeggenschap krijgen over de hele keten. Siward Zomer, coöperatief directeur bij Energie Samen: “De energietransitie komt in een stroomversnelling. Of het nu gaat over duurzame opwek of warmte, of het betaalbaar houden van energie of een uitdaging zoals netcongestie: veel oplossingen liggen op lokaal niveau. In bijna elke gemeente is er nu een energiecoöperatie die haar rol speelt. Die rol is belangrijk en wordt alleen maar belangrijker.”

Meeste coöperaties in Noord-Holland
De meeste energiecoöperaties zijn te vinden in Noord-Holland, Gelderland en Zuid-Holland. In deze provincies zijn er opvallend veel productiecoöperaties te vinden. Deze coöperaties houden zich met één type project bezig, meestal zonnedaken. In Noord-Holland zijn er meerdere VvE’s die een coöperatie hebben opgericht voor leden die mee-investeren in de zonne-installatie op het dak van de VvE. Amsterdam telt maar liefst 13 VvE-coöperaties. In dit geval heeft de coöperatie één project in beheer en dat blijft ook zo; er komen geen nieuwe projecten bij.

Samenwerking
Lokale coöperaties werken vaker samen aan grote projecten in hun gebied. Ze richten daarvoor een nieuwe coöperatie op. Zo hebben vier coöperaties in de regio IJmond de nieuwe coöperatie Energiek IJmond opgericht in 2022. EcoHeemskerk, EcoBeverwijk, Energiek Velsen en CALorie (Castricum) werken hierin samen aan wind- en zonprojecten. Een ander voorbeeld is Amsterdam Wind, waarbinnen Amsterdamse energiecoöperaties samenwerken.

Regionale Energiestrategieën
Gemeenten en provincies werken aan concretisering van hun Regionale Energiestrategieën (RES 1.0). In de vertaalslag naar het omgevingsbeleid (beleidsvisies en -kaders) komen nieuwe locaties voor wind- en zonneparken in beeld. Ook is er aandacht voor de voorwaarden voor omgevingsparticipatie, en in het bijzonder voor het streven naar eigendom van de lokale omgeving.