Gemeenten aan zet met kleine windturbines

Van de provincie Noord-Holland mogen onder bepaalde voorwaarden kleine windturbines in landelijk gebied worden geplaatst. Aan gemeenten is het de keuze of en hoe ze kleine windturbines willen toestaan. Initiatiefnemers kunnen alvast voorsorteren.

Tekst: Norbert Cuiper

‘Boerenmolens’ of ‘erfturbines’, zo worden kleine windturbines ook wel genoemd. Provincie Noord-Holland heeft windturbines met een ashoogte van maximaal 15 meter sinds 2020 in landelijk gebied toegestaan. Vooral agrarische ondernemers tonen interesse. Melkveehouder Marco Jaapies uit Hensbroek heeft een kleine windturbine geplaatst op zijn erf, waarmee hij een groot deel van zijn energiegebruik kan dekken. Ook melkveehouderij Wardenaar in Schagen nam onlangs een ‘boerenmolen’ in bedrijf. Ook andere ondernemers overwegen om een kleine windturbine te plaatsen, zoals poelier Barry Dam uit Hoogwoud.

Schermer
Melkveehouder Jan van der Vliet in Grootschermer wil ook een kleine windturbine op zijn erf in de Schermer. Dit poldergebied staat bekend om zijn historische windmolens. Sommigen vrezen wildgroei van kleine windturbines en het einde van het traditionele aanzicht van de polder. Dit zorgde voor debat in de gemeenteraad van Alkmaar. Een raadslid stelde kleine windmolens groter voor dan in werkelijkheid; een ander trok het nut van de kleine windturbines in twijfel omdat de opbrengst veel lager is dan bij grote windturbines. Maar omdat kleine windturbines boeren in staat stellen om hun energiegebruik te verduurzamen krijgen ze van de gemeente Alkmaar groen licht.

Handreiking
Gemeente Alkmaar gaat nu beleidsregels opstellen voor kleine windturbines. Hulpmiddel hierbij is de handreiking die vorig jaar is gemaakt in de Kop van Noord-Holland. Gemeenten Schagen en Den Helder, Provincie Noord-Holland, regionale netbeheerder Liander, LTO en Mooi Noord-Holland waren hierbij betrokken. Schagen heeft als eerste gemeente de handreiking uitgewerkt naar beleidsregels. Koggenland heeft ook beleidsregels opgesteld voor kleine windturbines. Ook gemeente Opmeer gaat dit binnenkort doen, meldt landbouwvakblad Agraaf.

Gemeentelijk beleid
De meeste gemeenten in Noord-Holland hebben nog geen beleid voor kleine windturbines. Gemeenten zijn aan zet om te bepalen of en hoe deze turbines gepermitteerd zijn en hoe het vergunningentraject ingericht gaat worden. Bij het opstellen van beleidsregels kunnen gemeenten zich baseren op regels van de provincie. Deze regels staan in de Omgevingsvergunning NH2020 en in de ruimtelijke handreiking voor wind op land. Ook kunnen gemeenten leren van andere gemeenten die al beleidsregels hebben opgesteld, zoals Schagen en Koggenland.

Advies
Initiatiefnemers, overwegend agrariërs, doen er goed aan om vooraf te checken of ze voldoen aan deze voorwaarden, voordat ze bij de gemeente een vergunning aanvragen voor de plaatsing van een kleine windturbine. Daarnaast wordt gemeenten en initiatiefnemers aangeraden om ruim voor de aanvraag een plaatsingsadvies in te winnen bij een ecoloog en/of een landschapsexpert. Dat adviseert Arcadis op basis van een recent rapport over kleine windturbines.

Vragen over kleine windturbines

Om gemeenten een steuntje in de rug te geven hieronder een Q&A over kleine windturbines.

Wat zijn kleine windturbines?

Kleine windturbines zijn windmolens met een ashoogte tot 15 meter. Ze hebben een vermogen van 5 tot 15 kW en produceren gemiddeld 35.000 kWh per jaar. Kleine windturbines waren tot 2020 in Noord-Holland verboden, maar de provincie Noord-Holland heeft besloten om ze onder bepaalde voorwaarden toe te staan in het landelijk gebied. De voorwaarden staan beschreven in de Provinciale Omgevingsverordening NH2020. In de Kop van Noord-Holland zijn de regels vertaald in een handreiking voor gemeentelijk beleid voor kleine windturbines. Andere gemeenten kunnen hier lessen uit trekken.

Voor wie zijn kleine windturbines interessant?

Kleine windturbines zijn vooral interessant voor agrarische ondernemers. Ze kunnen hiermee hun energiegebruik verduurzamen en tegelijkertijd besparen op energiekosten. Boeren hebben ook vaak voldoende ruimte om een turbine te plaatsen. Boeren die al zonnepanelen hebben kunnen met een kleine windturbine ook als er weinig zon is nog voldoende stroom opwekken voor eigen gebruik. Met subsidieregelingen zoals de ISDE en EIA verdienen agrariërs de investering binnen zeven tot tien jaar terug. Zonder subsidie ligt de terugverdientijd op circa twintig jaar. Met de huidige hoge energieprijzen zijn kleine windturbines sneller terug te verdienen.

Wat zijn de nadelen van kleine windturbines?

Kleine windturbines produceren weinig elektriciteit vergeleken met grote windturbines. Eén grote windturbine van 5 megawatt wekt net zoveel stroom op als 335 kleine windturbines (model EAZ). Dat grote verschil in opbrengst komt vooral doordat kleine turbines minder hoog zijn en daardoor minder wind vangen. Ook zijn de wieken minder groot. Door de lagere opbrengst is de business case van kleine windturbines slechter dan die van grote windturbines.

Wat zijn de ecologische effecten van kleine windturbines?

Kleine windturbines kunnen invloed hebben op hun omgeving, al zijn de ecologische effecten kleiner dan bij grote windturbines. Dat blijkt uit recent onderzoek van Arcadis. Bij de aanleg gaat het vooral om de gevolgen voor de bodem en de grond, terwijl het bij de exploitatie vooral gaat om effecten op vogels, vleermuizen en insecten. Om de negatieve effecten zo klein mogelijk te houden is het belangrijk om goed te letten op waar een kleine windturbine precies wordt geplaatst.

Hoe kunnen gemeenten omgaan met kleine windturbines?

Voor kleine windturbines is een vergunning nodig, die de gemeente kan verlenen. Gemeenten kunnen hiervoor de provinciale regels volgen, maar kunnen ook aanvullende beleidsregels opstellen. Naast regels over ashoogte en plaatsing is inpassing in het landschap belangrijk. Daarom is het verstandig om advies bij een erkende ecoloog of landschapsexpert in te winnen over de voorgenomen plaatsing, ruim voor de aanvraag van een vergunning.

Stappenplan voor kleine windturbine

Welke stappen zijn nodig om een kleine windturbine te vergunnen?

Stap 1: Eerste check door initiatiefnemer door middel van een vooroverleg / conceptaanvraag
Voldoet u aan de voorwaarden die zijn opgenomen voor een kleine windturbine in de Provinciale Omgevingsverordening NH2020? (Neem contact op met gemeente of omgevingsloket)

Stap 2: Check of locatie in beschermde gebieden ligt en/of nabij waardevolle elementen of structureren

Stap 3: Lokatiebepaling door initiatiefnemer met windleverancier

Stap 4: Plaatsingsadvies van ecoloog en/of landschapsexpert

Stap 5: Indienen documentatie omgevingsvergunning

Stap 6: Beoordelen en verlenen omgevingsvergunning

Stap 7: Realiseren kleine windturbine

Deze stappen worden uitgebreider beschreven in de checklist op pag. 39 in het Arcadis-rapport ‘Onderzoek ecologische effecten van kleine windturbines’. Deze checklist is gebaseerd op de stappen voor het afwegingkader uit de ‘Handreiking Microturbines’ voor de Kop van Noord-Holland.

Disclaimer: de checklist komt niet op alle punten overeen met de regels uit de Provinciale Omgevingsvergunning en de ruimtelijke handreiking wind op land. De provinciale regels zijn leidend.