De Diemer zoektocht naar gebieden voor windenergie.

Onlangs gaf de gemeenteraad van Diemen groen licht voor onder meer vier projectgebieden voor windenergie. Daaraan ging een proces vooraf van vijf jaar participatie, presentaties, onderzoeken en overleggen. Een intensief proces dat ondanks alle hobbels succesvol is verlopen. Hoe het allemaal tot stand kwam, vertellen beleidsadviseur energietransitie Markus Schmid en communicatieadviseur Anton Mink van de gemeente Diemen, die beiden betrokken waren vanaf het begin.

Onder de rook van

Diemen is een middelgrote gemeente met bijna 33.000 inwoners. Ondanks dat het tegen Amsterdam aan ligt, is er een flink buitengebied.

“Diemen is eigenlijk omgeven door Amsterdam” zegt Mink. “Want we hebben Amsterdam met IJburg aan de noordkant. Aan de zuidkant heb je Weesp, wat inmiddels ook onderdeel is van Amsterdam. Aan de westkant heb je Amsterdam Zuidoost en Watergraafsmeer.”

“Eigenlijk zijn we het Gallische dorp wat zich nog verzet tegen de Romeinen”, vult Schmid lachend aan. “Nee, hoor, de verstandhouding met Amsterdam is goed. Op het gebied van de energietransitie hebben we dagelijks contact met onze collega’s.”

Verschil met Amsterdam

Het grote verschil met Amsterdam is dat er bij Diemen één buitengebied is, terwijl de hoofdstad er vele kent die ook nog eens diverser zijn. Ook het informeren van inwoners is in Diemen eenvoudiger. Schmid zegt daarover: “Wij hoeven bij wijze van spreken één bijeenkomst te organiseren om de Diemenaren te informeren. Daar moeten ze in Amsterdam een hele tour voor organiseren. Ook als wij de wethouder erbij willen hebben, is dat binnen een week geregeld.”

Mink voegt daaraan toe: “De korte lijnen zijn al die tijd heel belangrijk geweest. Wij kenden al vrij snel de betrokken inwoners en zij ons.”

Het begin

Naar aanleiding van de RES kreeg ook de gemeente Diemen in 2019 de opdracht om gebieden te vinden die geschikt waren voor grootschalige opwek van zonne- en windenergie.

Schmid daarover: “Aan het begin van het RES-proces was het hele buitengebied van Diemen een soort van witte kaart. Heel grootschalig. Daardoor werd vrijwel iedereen ermee geconfronteerd en ontstonden er hele actieve bewonersgroepen, zoals die van de Stammerdijk waar we vaker mee hebben vergaderd. Alles was nog nieuw en alles moest nog uitgevonden worden.”

Wonderteam

Het team van Diemen heeft vanaf 2019 veel voor elkaar gekregen. Op de vraag of zij het wonderteam zijn van Diemen reageert Schmid lachend:

“Hahaha. Er was wel een klein team dat al die jaren constant heeft samengewerkt. Dat waren vooral Anton, de wethouder duurzaamheid Matthijs van den Berg en ik. En natuurlijk werden we geholpen door een aantal vakspecialisten die continu heel betrokken zijn geweest. Daarbij hielp het uitstekend dat er geen enkele wijziging in het team is geweest.”

“De kracht zat ‘m gewoon in de korte lijnen” valt Mink bij. “De snelheid en de wendbaarheid waarmee we als klein team dit proces konden doen. Ook als er iets van weerstand was, bijvoorbeeld in social media, dan reageerden we vaak nog dezelfde dag. Desnoods met de wethouder erbij. Sowieso hadden we elke week ons tactische energieoverleg.”

Succes door positionering.

Belangrijke succes factor was hoe Diemen zich vanaf het begin heeft gepositioneerd. Zo had Diemen geen kwantitatieve doelstelling voor de opwek van duurzame energie. Hierdoor was de opgave minder politiek geladen.

Mink zegt hierover: “We hebben ons als gemeente altijd opgesteld als begeleider van het zoekproces. Ons doel was niet zorgen dat er windmolens komen. Ons doel was samen met de omgeving zoeken naar plekken waar het zou kunnen. We hebben daarom ook altijd nadrukkelijk gezegd dat ‘nee’ ook een mogelijke uitkomst was. Daarbij hadden we één consistente boodschap: Alleen wind- en zonne-energie in Diemen als dat verantwoord kan voor mens en natuur.”

Schmid: “Wij zijn stap voor stap gaan kijken wat er kon. En als het niet kon, dan hield het op. Dat was ook altijd het verhaal. Die consequente positionering maakte het voor de betrokkenen heel duidelijk wat onze rol was.”

Grondige onderzoeken

Vaak vormden onafhankelijke onderzoeken de basis voor een zorgvuldige afweging en besluitvorming over de zoekgebieden. Gebieden die na grondig onderzoek niet voldeden, vielen af. Dit werd ook direct via de gemeentelijke energie-nieuwsbrief gedeeld. Alles bij elkaar schiep het ruimte voor de noodzakelijke dialoog.

“Een mooi voorbeeld is de laatste grote bijeenkomst over het MER-traject die we begin dit jaar nog hadden” zegt Mink. “Dit ging over het Milieueffect Rapport van ingenieursbureau Antea over de mogelijkheden voor plaatsing van windturbines rond knooppunt Diemen. Antea gaf zelf de presentatie in theater De Omval waar zo’n 120 mensen aanwezig waren en ging met de betrokkenen in gesprek. Zo’n participatieproces hebben we altijd ontzettend belangrijk gevonden. Mensen voelen zich gehoord. Ze kunnen er toch nog wat van vinden.”

“Ja, we organiseren dit soort bijeenkomsten zelf. Zonder ingehuurde sprekers of wat dan ook” zegt Mink. “Gewoon voor de mensen staan en uitleggen wat de uitkomsten van zo’n onderzoek betekenen. Het was natuurlijk wel een pittige avond met af en toe moeilijke vragen, maar het ging goed. Na afloop was er zelfs nog een klein applaus.”

Dialoog aangaan

De RES is een proces dat continu evolueert. Zoekgebieden vallen af, worden aangepast of komen erbij. Voor Diemen was de dialoog hierover met de betrokkenen heel belangrijk.

Mink: “Alles wat we tot nu toe gedaan hebben, is eigenlijk nog een soort van voorverkenning geweest om te kijken wat er mogelijk is in dit drukke gebied. We zijn ook elke keer de dialoog aangegaan als er bezorgde inwoners waren. Dan wisselden we argumenten uit, vaak ook op basis van onderzoek, en maakten we keuzes om zoekgebieden te wijzigen of af te laten vallen.”

“We zijn daarbij altijd heel transparant geweest “ zegt Schmid. “Dat maakt ook duidelijk dat je luistert en gevoelig bent voor argumenten. We lieten zien dat we iedereen betrekken die er maar bij betrokken wil worden. En dat werkt.”

Trots op het proces

Mink en Schmid zijn trots op het hele proces waardoor de gemeenteraad een zorgvuldige afweging heeft kunnen maken. Zijn er dingen die ze achteraf gezien anders gedaan zouden hebben?

Schmid: “Anton en ik zijn inmiddels halve windenergie-experts geworden. Als we weer bij nul zouden moeten beginnen, dan zou ik niet meer starten met een blanco kaart van heel Diemen. Dan zou ik eerst een onderzoeksbureau de opdracht geven om te kijken wat er ruimtelijk gezien kan en waar de harde beperkingen liggen.”

Mink: “Ja, dan had het sneller gekund. Maar ik zou nooit het open en transparant proces willen veranderen. Door duidelijk te communiceren over onze rol en opgave, hebben we een effectieve dialoog kunnen voeren. Het is lastig om iedereen tevreden te stellen, maar we hopen dat mensen die het niet eens zijn met het besluit zullen zeggen: we voelen ons wel gehoord omdat de gemeente Diemen een goed en zorgvuldig proces heeft doorlopen.”